Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι η εμπλοκή των παιδιών στην πρώιμη παιδική ηλικία με τους άνδρες φροντιστές μπορεί να έχει τεράστια επίδραση. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές έχουν αγωνιστεί να κατανοήσουν με ποιο τρόπο η πειθαρχία του μπαμπά και της μαμάς διαφέρει.
Όμως, η αποσαφήνιση των επιδράσεων των διαφόρων στοιχείων του λεγόμενου «φαινομένου του πατέρα» παραμένει δύσκολη. Τα περιορισμένα τρέχοντα δεδομένα δείχνουν ότι τα μικρά παιδιά επηρεάζονται πιο άμεσα από τις μητέρες τους. Αλλά καθώς μεγαλώνουν, οι πειθαρχικές πρακτικές του πατέρα τους συσχετίζονται με την κοινωνική τους συμπεριφορά.
Η εξέλιξη του μπαμπά
«Ο παραδοσιακός πατέρας ως επικεφαλής του σπιτιού δεν έχει το βάρος της αποδοχής που είχε κάποτε», λέει ο Luke Tse, Ph.D., ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Cedarville. Επισημαίνει ότι η επιστήμη δεν έχει ακόμη προλάβει πλήρως τη μετατόπιση των πολιτισμικών προσδοκιών για τον σύγχρονο μπαμπά.
Σήμερα, μπορεί να φωνάζει ή να είναι απόμακρος, αλλά δεν είναι πλέον αποδεκτό ως κανόνας. Τα παιδιά πλέον έχουν μια ουσιαστικά διαφορετική αντίληψη για το ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του πατέρα.
Η έρευνα σχετικά με τους μπαμπάδες ξεκίνησε, λίγο πολύ, τη δεκαετία του 1960. Για τις επόμενες δεκαετίες επικεντρώθηκε δυσανάλογα στους απόντες μπαμπάδες και όχι στους παρόντες. Εκείνοι που έμεναν θεωρούνταν ότι ήταν απασχολημένοι με τις ευθύνες τους ως πάροχοι της οικογένειας.
Όσο παράξενο και αν ακούγεται, οι ερευνητές άρχισαν να δίνουν προσοχή στους δεσμευμένους πατέρες μόνο τη δεκαετία του 1990. Τότε ήταν που το ποσοστό των διαζυγίων εκτοξεύτηκε στα ύψη. Σε μία από τις πρώτες μελέτες που ασχολήθηκαν με το θέμα το 1992, οι μητέρες χρησιμοποιούσαν πιο σκληρές, καταναγκαστικές και εξουσιαστικές μορφές πειθαρχίας από τους πατέρες.
Μάλιστα, τα παιδιά τους εμφάνιζαν περισσότερη επιθετικότητα και ήταν γενικά λιγότερο δημοφιλή μεταξύ των συνομηλίκων τους. Οι πατρικές πειθαρχικές συμπεριφορές, από την άλλη πλευρά, φάνηκε να έχουν μικρή επίδραση.
Αυτό το αποτέλεσμα δεν αναπαράχθηκε στη μελέτη του Child Development το 2006. Σύμφωνα με αυτή, η συνδυασμένη επίδραση των γονιών είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία όσον αφορά την εγκατάσταση ή τη μείωση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς από ό,τι το κάθε μέρος που ενεργούσε μόνο του.
Η Erin Holmes, Ph.D., καθηγήτρια και ερευνήτρια οικογενειακής πατρότητας στο Πανεπιστήμιο Brigham Young, διευκρινίζει ότι σκληρή πειθαρχία από οποιονδήποτε γονέα συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η διαφορά μπορεί να έγκειται στα ποσοστά με τα οποία οι γονείς εφαρμόζουν σκληρή πειθαρχία.
Ο ρόλος του μπαμπά στην μετέπειτα κοινωνική συμπεριφορά του παιδιού
Όπως υποψιάζονται ορισμένοι ερευνητές, τα παιδιά έχουν καθυστερημένη αντίδραση στην πειθαρχία του μπαμπά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει μεγαλώνοντας στην επιφυλακτικότητα σε κοινωνικές καταστάσεις με τρόπους που άλλες οικογενειακές σχέσεις δεν το κάνουν.
Μελέτες που διεξήχθησαν από την αναπτυξιακή ψυχολόγο Danielle DelPriore, Ph.D., δείχνουν ότι οι πειθαρχημένοι μπαμπάδες μεγαλώνουν κόρες που είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές ως έφηβοι και να κρατούν τους γονείς τους σε απόσταση.
Νέα έρευνα από το Penn State καταδεικνύει πώς η απόρριψη του πατέρα ως πειθαρχική τακτική συμβάλλει στο κοινωνικό άγχος και τη μοναξιά στα παιδιά. Τα ευρήματα έδειξαν επίσης ότι δεν υπάρχει τέτοια επίδραση από την απόρριψη της μητέρας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Αυτή η μελέτη αμφισβητεί την αντίληψη που είχαν οι ερευνητές για αρκετό καιρό. Η πειθαρχία του μπαμπά δεν επηρεάζει κυρίως τους γιους και η πειθαρχία της μαμάς όχι μόνο τις κόρες.
Η ψυχολόγος Tina Payne Bryson, Ph.D., έχει παρατηρήσει ότι οι μητέρες τείνουν να πειθαρχούν περισσότερο τα παιδιά. Αυτό οφείλετε στο ότι νοιάζονται για την σχέση με το παιδί τους. Γι’ αυτό οι μητέρες είναι πιο πιθανό να παίρνουν προσωπικά την κακή συμπεριφορά.
«Οι μπαμπάδες τείνουν να πειθαρχούν επειδή θέλουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν για να τα πάνε καλά στον κόσμο», διαπιστώνει η Bryson. «Δεν τους στερούν ευκαιρίες επειδή δεν έχουν καλή συμπεριφορά», προσθέτει. Με άλλα λόγια, ο αντίκτυπος της πατρικής πειθαρχίας μπορεί να εμφανιστεί αργότερα στη ζωή. Επειδή αυτή είναι στην πραγματικότητα η πρόθεση.
Είτε σκληρή και απορριπτική, είτε ενσυναισθητική και περιποιητική, η επιστημονική συναίνεση είναι ότι η πειθαρχία του πατέρα έχει ουσιαστικό αντίκτυπο. Ο Tse υποστηρίζει ότι «οι πατέρες που έκριναν τις δικές τους εμπειρίες μεγαλώνοντας ως σκληρές, αντέδρασαν σε αυτές και μαλάκωσαν την προσέγγισή τους στα παιδιά τους».