Τι λέτε ή σχεδιάζετε να πείτε στα παιδιά σας όταν σας ρωτήσουν από που έρχονται τα μωρά; Εσάς τι σας έλεγαν οι δικοί σας γονείς όταν ήστασταν μικρά; Πάντως η εξήγηση ότι ο πελαργός φέρνει τα μωρά φαίνεται ότι έχει πείσει γενιές παιδιών εδώ και πολλά χρόνια.
«Σίγουρα υπάρχουν ακόμη πολλά παιδιά που παίρνουν μυθικές απαντήσεις σχετικά με το από πού προέρχονται τα μωρά», λέει η Lucy Emmerson, διευθύνουσα σύμβουλος του Φόρουμ Σεξουαλικής Αγωγής στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Διαβάστε επίσης: 5 πριγκίπισσες της Disney που μας διδάσκουν την ισότητα και αξίζει τα παιδιά να γνωρίζουν
Πώς προέκυψε όμως εξ αρχής;
Ο γερανός που έκλεβε μωρά
Ερχόμαστε συχνά αντιμέτωποι με το παραμύθι του πελαργού. Οι ταινίες της Disney, τα κινούμενα σχέδια και τα εικονογραφημένα βιβλία μας έλεγαν ότι τα νεογέννητα μωρά παραδίδονταν στους γονείς τους από αυτά τα κομψά, μακρόσωμα πουλιά.
Ο αρχικός μύθος, ωστόσο, έχει μια πιο σκοτεινή τροπή. Ο μύθος ανάγεται στην αρχαία Ελλάδα, όπου οι γερανοί, που έχουν πολλές ομοιότητες με τους πελαργούς, συνδέονταν με την κλοπή μωρών.
Στην ελληνική μυθολογία, η Ήρα, η θεά του γάμου, μετέτρεψε την αντίζηλό της Γεράνα σε γερανό με μακρύ λαιμό, επειδή είχε σχέση με τον σύζυγό της Δία. Μη θέλοντας να αποχωριστεί το νεογέννητο παιδί της, η Γεράνα πήρε το μωρό, το τύλιξε σε μια κουβέρτα και πέταξε μακριά με το βρέφος στο ράμφος της.
Με την πάροδο του χρόνου, ο γερανός συγχωνεύτηκε με τον πελαργό, εξηγεί ο Paul Quinn, ανώτερος λέκτορας αγγλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Chichester στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Υπάρχει μια σύνδεση με την νοικοκυροσύνη, επειδή οι πελαργοί φωλιάζουν στις στέγες των ανθρώπων».
Ένα άλλο μυθολογικό στρώμα προστέθηκε από τον πελεκάνο, ο οποίος στην ευρωπαϊκή μεσαιωνική λογοτεχνία ήταν σύμβολο της Παναγίας και της μητέρας που φροντίζει, σημειώνει ο Quinn.
Ο πελαργός στα παραμύθια
Ο πελαργός άρχισε να εμφανίζεται στα παραμύθια στις αρχές του 19ου αιώνα. Και πάλι, έτεινε να εμφανίζεται ως σύμβολο της οικιακής ζωής και της οικογένειας. «Οι πελαργοί συνδέονταν πάντα με την οικογενειακή ζωή, επειδή τους έβλεπαν να θηλάζουν τα μικρά τους», λέει η Marina Warner, καθηγήτρια αγγλικής και δημιουργικής γραφής στο Birkbeck College του Λονδίνου.
Στα παραμύθια, έρχονται συχνά για να σώσουν τα ανθρώπινα μωρά. «Ο πελαργός βρίσκει μωρά σε πηγάδια, λίμνες ή έλη και τα δένει για να τα τραξήξει έξω με το ράμφος του », αναφέρει η Warner.
Αυτή η εκδοχή έγινε δημοφιλής από την ιστορία του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Οι πελαργοί», η οποία δημοσιεύτηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Στο παραμύθι του Άντερσεν, τα λευκά πουλιά αναζητούν «τη λίμνη στην οποία βρίσκονται όλα τα μικρά παιδιά, περιμένοντας να έρθουν οι πελαργοί για να τα πάρουν στους γονείς τους».
«Τα πιο όμορφα μωράκια ξαπλώνουν εκεί και ονειρεύονται πιο γλυκά απ’ ό,τι θα ονειρευτούν ποτέ στο μέλλον», γράφει ο Άντερσεν. «Όλοι οι γονείς χαίρονται που έχουν ένα παιδάκι, και τα παιδιά είναι τόσο ευχαριστημένα με ένα αδελφάκι».
Το παραμύθι του Άντερσεν σάρωσε γρήγορα τον αγγλόφωνο κόσμο. Στη βικτοριανή Βρετανία, ο πελαργός έγινε ένας χρήσιμος τρόπος για τους γονείς να εξηγήσουν τα γεγονότα της ζωής στα παιδιά τους και να αποκρύψουν την πραγματικότητα του σεξ και του τοκετού, επισημαίνει η Warner.
Στην καλή μορφή του, ο μύθος του πελαργού εξακολουθεί να παραμένει στη λαϊκή κουλτούρα. Μέχρι σήμερα, ένα συνηθισμένο σημάδι στο δέρμα ενός νεογέννητου, που προκαλείται από δυσμορφίες των αιμοφόρων αγγείων, εξακολουθεί να ονομάζεται «δάγκωμα πελαργού», υπογραμμίζοντας την επιρροή του.