Η κοινωνικοποίηση ορίζεται ως η διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι δέχονται και μαθαίνουν πληροφορίες από το περιβάλλον τους προκειμένου να ενσωματωθούν στην κοινωνία. Μια σειρά παραγόντων από την παιδική μας ηλικία συμβάλλει στην όλη διαδικασία. Αυτοί οι παράγοντες είναι κυρίως το σχολείο, το παιχνίδι και η οικογένεια. Όλα αυτά παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κάθε παιδιού.
Διαβάστε επίσης: Γονείς: Πρέπει να είμαστε φίλοι με τα παιδιά μας;
Πώς εξελίσσεται η κοινωνικοποίηση με την ηλικία
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Child Psychology and Psychiatry, η κοινωνική ανάπτυξη στα βρέφη ξεκινά αρχικά με τη σχέση μητέρας-παιδιού. Τότε, σχηματίζεται και η προσκόλληση – ο έντονος συναισθηματικός δεσμός με τη φιγούρα του φροντιστή. Αυτό δημιουργείται και ενισχύεται μέσω κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, εκδηλώσεων στοργής και αγάπης, προσοχής και κάλυψης βασικών αναγκών, μεταξύ άλλων.
Η σημασία της προσκόλλησης τους πρώτους μήνες
Εάν η προσκόλληση που δημιουργείται μεταξύ γονέα ή κηδεμόνα και παιδιού είναι υγιής και ασφαλής, ο τρόπος με τον οποίο το παιδί θα δένεται με τους συνομηλίκους και τους ενήλικες καθώς μεγαλώνει, είναι πολύ πιθανό να είναι επίσης υγιής.
Βέβαια, η κοινωνική ανάπτυξη και η προσκόλληση επηρεάζονται και από άλλες μεταβλητές, όπως οι εμπειρίες, η ιδιοσυγκρασία και η προσωπικότητα.
Από την αρχή, η οικογένεια είναι το πλαίσιο αναφοράς μέσα από το οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να αναπτύσσονται και να κοινωνικοποιούνται. Στην πραγματικότητα, είναι στην οικογένεια που βρίσκουν τα μοντέλα κοινωνικοποίησής τους, δηλαδή ποιον να μιμηθούν. Επομένως, οι κοινωνικές σχέσεις ξεκινούν στο σπίτι, με γονείς, αδέρφια και φροντιστές.
Ανάγκη για κοινωνικές σχέσεις σε ηλικία 3 ετών
Σύμφωνα με την προαναφερθείσα μελέτη, από την ηλικία των 3 ετών, ο τρόπος που συμπεριφέρονται τα παιδιά στο σχολείο και στο παιχνίδι καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τις κοινωνικές τους σχέσεις. Είναι επίσης σε αυτή την ηλικία που τα παιδιά αρχίζουν να νιώθουν την ανάγκη να σχετίζονται αλλά και να δένονται με τους άλλους.
Κοινωνικοποίηση μεταξύ 6 και 9 ετών
Στην ηλικία των 6 ετών, οι κοινωνικές σχέσεις είναι ακόμα σε… ροή, δηλαδή δεν είναι σταθερές. Υπάρχουν βεβαίως κάποιοι δεσμοί. Στη συνέχεια, στα 9 περίπου, οι σχέσεις αρχίζουν να σταθεροποιούνται. Σε αυτή την ηλικία, δημιουργούνται φιλίες και τα παιδιά ήδη εμπλέκονται περισσότερο συναισθηματικά σε αυτές.
Το «κοινωνικό» χαμόγελο
Το χαμόγελο είναι επίσης πολύ σημαντικό μέρος στην κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Συνήθως, προκύπτει τους δύο πρώτους μήνες της ζωής τους και χαρακτηρίζεται ως «κοινωνικό χαμόγελο».
Καθώς αναπτύσσεται η προσκόλληση μεταξύ ενήλικα -παιδιού, η θέα και μόνο του ενήλικα μπορεί να προκαλεί στο μωρό γέλιο.
Σταδιακά, το παιδί κατανοεί την έννοια της αιτιότητας, οπότε το χαμόγελο προκύπτει πλεόν για να «χειραγωγήσει» το περιβάλλον του και να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.
Η εμφάνιση της ενσυναίσθησης
Η ενσυναίσθηση είναι κάτι που εμφανίζεται αρκετά νωρίς, σε ηλικία μόλις 3 μηνών. Αναπτύσσεται μέσα από καταστάσεις αλληλεπίδρασης και εξελίσσεται με τα χρόνια. Είναι ένα γενικά πολύ σημαντικό στοιχείο για τη διατήρηση των μετέπειτα κοινωνικών σχέσεων.
Όταν το παιδί είναι σε θέση να εκφράσει τα συναισθήματά του μέσω της γλώσσας, αρχίζει να σκέφτεται τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Οι πρώτες του λέξεις εμφανίζονται συνήθως σε ηλικία ενός έτους, αλλά η ικανότητα να μιλά για συναισθηματικές καταστάσεις έρχεται λίγο αργότερα, οπότε και αρχίζει να συνειδητοποιεί πώς συμπεριφέρεται στους άλλους και το αντίστροφο.
Ο ρόλος της ιδιοσυγκρασίας
Η ιδιοσυγκρασία είναι μια άλλη μεταβλητή που επηρεάζει την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Έχει να κάνει με το πώς αντιδρούν και συμπεριφέρονται συναισθηματικά σε διάφορες καταστάσεις. Η ιδιοσυγκρασία διαμορφώνει κατά πολύ τις κοινωνικές σχέσεις. Μπορεί να τροποποιηθεί με την πάροδο του χρόνου (μέσω οικογενειακών και περιβαλλοντικών παραγόντων), αλλά πολύ λιγότερο από την προσωπικότητα (η οποία επίσης δεν μπορεί να τροποποιηθεί πολύ).
Η οικογένεια- το σχολείο- το παιχνίδι
Όπως μπορούμε να δούμε, η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών γίνεται σταδιακά. Από τη διαμόρφωση της πρώτης προσκόλλησης αναπτύσσονται οι υπόλοιποι κοινωνικοί και συναισθηματικοί δεσμοί. Επομένως, είναι σημαντικό η πρώτη προσκόλληση να είναι υγιής. Με τον καιρό, οι κοινωνικές σχέσεις ξεπερνούν τον πατέρα και τη μητέρα, οπότε ο κοινωνικός κύκλος αρχίζει να ανοίγει.
Η οικογένεια είναι, όπως είπαμε, απαραίτητο μέσο κοινωνικοποίησης για σωστή ανάπτυξη. Σημαντικό βέβαια ρόλο παίζει στην όλη διαδικασία και το σχολείο.
Τέλος, το παιχνίδι είναι άλλος ένας εξαιρετικός τρόπος κοινωνικοποίησης, καθώς και ένα εργαλείο που επιτρέπει την αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους. Παρέχει επίσης μεγάλη «τόνωση», τόσο πνευματική όσο και κοινωνική. Στα πρώτα τους στάδια, τα παιδιά παίζουν μόνο για ευχαρίστηση και διασκέδαση. Σταδιακά, όμως, παίζουν και για την παρέα.