H ατμοσφαιρική ρύπανση αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως η μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια υγεία στον 21ο αιώνα. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι μόνο το 2021 η έκθεση στη ρύπανση της ατμόσφαιρας προκάλεσε περίπου 8 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως. Από αυτούς, 700 χιλιάδες αφορούσαν παιδιά κάτω των πέντε ετών, με νέα μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό «Environmental Research» να δείχνει πώς ο παιδικός εγκέφαλος πλήττεται.
Με βάση τα ευρήματα της έρευνας, η έκθεση σε ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους όπως τα αιωρούμενα μικροσωματίδια PM2.5 (τα οποία θεωρούνται οι πιο επικίνδυνοι ρύποι που διεισδύουν βαθιά στους πνεύμονες) αλλά και τα οξείδια του αζώτου (NOx) κατά την εμβρυϊκή ζωή αλλά και την παιδική ηλικία συνδέεται με αλλαγές στη δομή της λευκής ουσίας του εγκεφάλου. Κάποιες από τις εν λόγω αλλαγές μάλιστα φαίνεται να «επιμένουν» καθ’όλη τη διάρκεια της εφηβείας.
Διαβάστε επίσης: Γιατί τόσα πολλά παιδιά σήμερα έχουν μυωπία;
Η λευκή ουσία του εγκεφάλου θεωρείται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του εγκεφάλου καθώς εμπλέκεται άμεσα στη μάθηση και στην εύρυθμη εγκεφαλική λειτουργία.
«Παρακολουθήσαμε τους συμμετέχοντες σε όλη την παιδική ηλικία και περιλάβαμε νευροαπεικονιστικές εξετάσεις για το κάθε παιδί, γεγονός που ρίχνει νέο φως σχετικά με το αν η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη λευκή ουσία παραμένει, μειώνεται ή αυξάνεται» επεσήμανε η ερευνήτρια Μόνικα Γκούξενς.
Η μελέτη
Στην έρευνα συμμετείχαν περισσότερα από 4.000 παιδιά. Οι ερευνητές εκτίμησαν το μέγεθος της έκθεσης σε 14 διαφορετικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής και της παιδικής ηλικίας, με βάση τον τόπο κατοικίας της κάθε οικογένειας.
Σε ό,τι αφορούσε 1.314 παιδιά χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από δύο απεικονίσεις του εγκεφάλου – μία που διεξήχθη σε ηλικία 10 ετών και μια δεύτερη που διεξήχθη σε ηλικία περίπου 14 ετών.
Από την ανάλυση προέκυψε ότι η έκθεση σε ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους όπως τα PM2.5 και τα NOx συνδεόταν με διαφορές στην ανάπτυξη της λευκής ουσίας. Συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη έκθεση σε PM2.5 κατά την κύηση καθώς και η μεγαλύτερη έκθεση σε PM2.5, PM10, PM2.5-10 και NO x κατά την παιδική ηλικία σχετιζόταν με χαμηλότερα επίπεδα ενός δείκτη που ονομάζεται κλασματική ανισοτροπία (FA) και ο οποίος αφορά στο πώς διαχέονται τα μόρια του νερού μέσα στον εγκέφαλο.
Η σύνδεση μεταξύ των χαμηλότερων επιπέδων FA και των ατμοσφαιρικών ρύπων φάνηκε να παραμένει στην εφηβεία, μαρτυρώντας μακροπρόθεσμη επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αναπτύσσεται. Ηταν χαρακτηριστικό ότι κάθε αύξηση του επιπέδου έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση αντιστοιχούσε σε μεγαλύτερη από πεντάμηνη καθυστέρηση στην ανάπτυξη της FA. 
Το αποτέλεσμα αυτών των διαδικασιών είναι η νευροφλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και τελικώς ο θάνατος των νευρώνων, όπως έχουν δείξει πολυάριθμες μελέτες σε ζώα.
Από την άλλη πλευρά, η μελέτη έδειξε επίσης ότι ορισμένοι ρύποι συνδέονταν με αλλαγές σε έναν άλλο δείκτη της λευκής ουσίας που ονομάζεται μέση διαχυτικότητα (ΜD). Η μεγαλύτερη έκθεση σε ρύπους όπως τα PM2.5 κατά την εγκυμοσύνη φάνηκε να συνδέεται αρχικώς με υψηλότερη MD – ο δείκτης όμως μειωνόταν ταχέως καθώς τα παιδιά μεγάλωναν. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι κάποιες από τις επιδράσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον παιδικό εγκέφαλο μειώνονται με την πάροδο του χρόνου.
«Ο παιδικός εγκέφαλος πρέπει να προστατευθεί»
Οι συγγραφείς της μελέτης σημειώνουν ότι τα νέα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα ενάντια στην ατμοσφαιρική ρύπανση με στόχο την προστασία της υγείας όλων μας και κυρίως των εγκύων και των παιδιών.
