Όλοι γνωρίζουμε ότι η ηλικία και η γονιμότητα, ειδικά η γυναικεία, σχετίζονται άμεσα και είναι δύο παράγοντες αντιστρόφως ανάλογοι. Είναι απλό: όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο μειώνεται η γονιμότητα. Το ζήτημα είναι ότι όσο περνούν τα χρόνια και οι κοινωνίες εξελίσσονται, οι γυναίκες μπαίνουν πιο δυναμικά στην αγορά εργασίας και η προτεραιότητα παύει να είναι η δημιουργία οικογένειας, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να έχουν μεγαλώσει αρκετά μέχρι να πάρουν την απόφαση να αποκτήσουν τελικά παιδιά.
Σύμφωνα με την επιστήμη, τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες βρίσκονται στην πιο γόνιμη φάση τους μεταξύ 20 και 30 ετών. Στις γυναίκες, όμως, η γονιμότητα επηρεάζεται πιο γρήγορα από την ηλικία και ελαττώνεται ραγδαία μετά τα 35, ιδίως λόγω της πτώσης της ποιότητας των ωαρίων που απελευθερώνονται από τις ωοθήκες. Τα νούμερα δείχνουν ότι περίπου το 1/3 των ζευγαριών στα οποία η γυναίκα είναι άνω των 35 αντιμετωπίζει προβλήματα γονιμότητας. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στα 2/3 όταν η γυναίκα είναι άνω των 40. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες άνω των 35 έχουν λιγότερες πιθανότητες εγκυμοσύνης –ακόμα και με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή– αλλά και περισσότερες αποβολής. Όσον αφορά τους άντρες, η γονιμότητά τους μειώνεται σταδιακά από τα 40 περίπου, αλλά οι περισσότεροι είναι σε θέση να τεκνοποιήσουν ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Διαβάστε επίσης: Όλα όσα πρέπει να κάνετε πριν μείνετε έγκυος
Η σημασία της προφύλαξης
Η χρήση προφυλακτικού είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή τόσο μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης όσο και των νοσημάτων που μεταδίδονται με τη σεξουαλική πράξη (π.χ., χλαμύδια ή βλεννόρροια). Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα, ενώ, από την άλλη πλευρά, μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ενδέχεται να οδηγήσει μια γυναίκα στην επιλογή της διακοπής της κύησης, για την οποία κανείς γιατρός δεν μπορεί να πει με ασφάλεια ότι δεν θα προκαλέσει προβλήματα στη μετέπειτα προσπάθειά της να συλλάβει. Φυσικά, όσο πιο προσεκτικά γίνεται η συγκεκριμένη επέμβαση και όταν τηρούνται όλοι οι κανόνες από το γυναικολόγο και το νοσοκομείο στο οποίο διενεργείται τόσο περισσότερο περιορίζονται οι πιθανότητες να υπάρξουν επιπλοκές.
Το κάπνισμα ως αρνητικός παράγοντας για τη γονιμότητα
Εκτός από όλες τις παθήσεις με τις οποίες συσχετίζεται, το κάπνισμα επηρεάζει την ποιότητα τόσο των ωαρίων όσο και του σπέρματος και, επιπλέον, είναι προδιαθεσικός παράγοντας για να μπει μια γυναίκα νωρίτερα στην εμμηνόπαυση.
Η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους
Για την επίτευξη καλύτερης γονιμότητας και των γυναικών και των αντρών, το υγιές σωματικό βάρος παίζει κομβικό ρόλο. Σε αυτό το πλαίσιο –και όχι μόνο–, είναι απαραίτητη η υιοθέτηση μιας υγιεινής διατροφής, που αποτελείται από αρκετά λαχανικά, φρούτα και ψάρια. Ειδικότερα οι γυναίκες μάλιστα πρέπει να μην είναι ούτε πολύ αδύνατες ούτε παχύσαρκες γιατί τα οιστρογόνα μεταβολίζονται στο λίπος, κάτι που σημαίνει ότι οι πολύ λεπτές έχουν χαμηλά οιστρογόνα και, άρα, κακή γονιμότητα και οι υπέρβαρες, από την άλλη, πολλά οιστρογόνα αλλά και πολλά ανδρογόνα – που επίσης επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα. Το ιδανικό ποσοστό λίπους είναι το 22 με 25% του σωματικού τους βάρους και, όταν αυτό πέφτει κάτω από το 19%, μπορεί να προξενήσει πρόβλημα με την ωορρηξία. Γενικά έχει φανεί πάντως ότι οι γυναίκες, είτε οι πολύ αδύνατες είτε οι υπέρβαρες, όταν φτάνουν σε φυσιολογικά επίπεδα βάρους έχουν καλύτερη ωορρηξία.
Αλκοόλ και καφές: Γιατί πρέπει να αποφεύγονται
Οι έγκυοι αλλά και όσες σχεδιάζουν μια εγκυμοσύνη είναι σκόπιμο να απέχουν από το αλκοόλ για να μην επηρεαστεί το έμβρυο. Επιπλέον, το αλκοόλ όπως και οι μεγάλες ποσότητες καφεΐνης έχουν επιπτώσεις και στην αντρική και στη γυναικεία γονιμότητα.
Τι πρέπει να προσέχουν οι άντρες
Οι όρχεις πρέπει να βρίσκονται σε θερμοκρασίες ελαφρώς χαμηλότερες από τις φυσιολογικές του σώματος. Κι αυτό γιατί, αν είναι αυξημένες, έστω και λίγο, το σπέρμα και η παραγωγή τεστοστερόνης επηρεάζονται αρνητικά. Για να διατηρούνται οι όρχεις δροσεροί, το όσχεο (ο δερματικός σάκος που τους συγκρατεί) χαλαρώνει έτσι ώστε αυτοί να βρίσκονται μακριά από το σώμα. Γι’ αυτό και οι άντρες καλό είναι να μη φορούν στενά τζιν, ποδηλατικά σορτς ή δερμάτινα παντελόνια, τα οποία ασκούν πίεση στους όρχεις και, κατ’ επέκταση, αυξάνουν τη θερμοκρασία τους.
Είναι επίσης βασικό να επιλέγουν φυσικά υφάσματα και όχι συνθετικά, αλλά και να αποφεύγουν την έκθεση των όρχεων σε υψηλές θερμοκρασίες και πολύ ζεστά μπάνια, όπως υδρομασάζ, τζακούζι και σάουνα. Την ποιότητα του σπέρματος μπορεί επίσης να υποβαθμίσουν η ρύπανση, η ακτινοβολία και τα φυτοοιστρογόνα (ορμόνες που περιέχονται σε μεγάλη συγκέντρωση στη σόγια, για παράδειγμα). Τέλος, οι άντρες πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι ορισμένα φάρμακα και ουσίες (π.χ., τα στεροειδή, που συνηθίζουν να παίρνουν κάποιοι που γυμνάζονται) μπορεί να αποδειχθούν βλαβερά για το σπέρμα τους.
Γονιμότητα και διαχείριση του στρες
Το άγχος είναι ένας ίσως λιγότερο γνωστός παράγοντας που εμπλέκεται στην υπογονιμότητα αντρών και γυναικών. Τα υψηλά επίπεδα στρες μάλιστα μπορεί να διαταράξουν τα επίπεδα των ορμονών στις γυναίκες, γεγονός που δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε ακανόνιστες ή ανωορρηκτικές περιόδους (όταν ένα ωάριο δεν απελευθερώνεται από τις ωοθήκες κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου).
Η επιλογή της κατάψυξης ωαρίων
Μια επιλογή για τις γυναίκες που δεν θέλουν να προχωρήσουν σε μια εγκυμοσύνη άμεσα, αλλά επιθυμούν να διατηρήσουν ανοιχτό το ενδεχόμενο για αργότερα είναι η κατάψυξη ή κρυοσυντήρηση ωαρίων. Τα ωάρια συλλέγονται, χωρίς να χρειάζεται να έχουν γονιμοποιηθεί πριν, καταψύχονται και αποθηκεύονται για μελλοντική χρήση.
Γονιμότητα: Όταν χρειάζεται η βοήθεια της επιστήμης
Οι ειδικοί εξηγούν ότι ένα ζευγάρι που έχει τακτικές και ελεύθερες επαφές θα πρέπει μέσα σε ένα χρόνο να περιμένει ότι θα επιτύχει μια εγκυμοσύνη. Όταν όμως η γυναίκα είναι μεγαλύτερη από 35 ετών, συνιστούν να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό μετά τους έξι μήνες προσπαθειών. Αν αυτή η περίοδος παρέλθει και η εγκυμοσύνη δεν έχει προκύψει, το ζευγάρι θα χρειαστεί να κάνει εξετάσεις, με την καθοδήγηση γυναικολόγου και ουρολόγου, ώστε να διερευνηθούν τα αίτια της υπογονιμότητας και στη συνέχεια –αν δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί– έχει τη δυνατότητα να καταφύγει στη λύση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Στην ομπρέλα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής περιλαμβάνονται οι μέθοδοι εκείνες που βοηθούν ένα ζευγάρι στη σύλληψη και την επίτευξη της εγκυμοσύνης. Τέτοιες είναι η παρακολούθηση ωορρηξίας και η προγραμματισμένη επαφή, η σπερματέγχυση και, τέλος, η εξωσωματική γονιμοποίηση.
*Ευχαριστούμε τον Κωνσταντίνο Ι. Πριονιστή, μαιευτήρα-χειρουργό-γυναικολόγο, για τη συνεργασία