Πρόσφατη μελέτη παραθέτει ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με το θέμα «προσοχή και παιδί», αποκαλύπτοντας πως η διάσπαση της προσοχής των παιδιών μπορεί να αποτελεί και πλεονέκτημα…

Η προσοχή και η μάθηση λειτουργούν διαφορετικά για τα παιδιά

Αν βοηθάτε το παιδί με τις εργασίες του σχολείου, τότε σίγουρα θα έχετε πει φράσεις του στιλ: «Συγκεντρώσου επιτέλους». Και πώς να αποφύγετε την προσπάθεια να επαναφέρετε το παιδί όταν το βλέπετε να πετάγεται για να κάνει ένα σωρό άλλα πράγματα ή να παρατηρεί τον ουρανό αντί να συγκεντρώνεται για να ολοκληρώσει τα μαθήματά του;

Σε εμάς τους ενήλικες, αυτή η συμπεριφορά φαίνεται σαν ξεκάθαρη απόσπαση προσοχής αλλά όπως δείχνει η εν λόγω μελέτη, ίσως τα παιδιά συγκεντρώνονται και μαθαίνουν με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι οι μεγάλοι. Μπορεί να μην τα καταφέρνουν τόσο καλά στην επιλεκτική προσοχή, στο να επικεντρώνονται δηλαδή μόνο σε ένα πράγμα και να είναι καλύτερα στο να απορροφούν περισσότερες πληροφορίες από το περιβάλλον γύρω τους.

Θα μάθει ποτέ έτσι το παιδί;

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychological Science, έδειξε ότι τα παιδιά μάθαιναν εξίσου καλά τις πληροφορίες είτε τους ζητείται να τις αγνοήσουν είτε να επικεντρωθούν σε αυτές. Σε αυτή τη μελέτη, η ερευνήτρια Marlie Tandoc από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και οι συνεργάτες της μελέτησαν παιδιά ηλικίας από 7 έως 9 ετών και ενήλικες. Ζήτησαν από τους συμμετέχοντες είτε να δώσουν προσοχή σε σχέδια κοινών αντικειμένων είτε απλώς να παρατηρήσουν πότε επαναλαμβάνονταν σχήματα.

Το πρώτο εύρημα δεν αποτέλεσε έκπληξη. Όταν ζητήθηκε από όλους τους συμμετέχοντες να προσέξουν τα σχέδια, οι ενήλικες τα έμαθαν καλύτερα από τα παιδιά. Όμως, όταν ζητήθηκε να μην τα προσέξουν (δηλαδή απλώς να παρατηρήσουν αν επαναλαμβάνονταν σχήματα), τα παιδιά έδειξαν καλύτερη μάθηση στο πρώτο μισό του τεστ. Τα παιδιά μάλιστα έμαθαν τα σχέδια εξίσου καλά είτε τους είχε ζητηθεί να τους δώσουν προσοχή είτε όχι.

Γιατί τα παιδιά μπορούν να πετύχουν ορισμένα μαθησιακά επιτεύγματα που πολλοί ενήλικες δεν μπορούν; Φαίνεται ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι προσέχουν πολλούς παράγοντες στο περιβάλλον τους ταυτόχρονα. Αντί να επικεντρώνονται κυρίως σε αυτό που τους λένε να προσέξουν, η προσοχή τους φαίνεται να περιπλανιέται, καθώς εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους. Αυτό τους επιτρέπει, για παράδειγμα, να παρατηρούν τόσο το πώς κάποιος λύνει ένα πρόβλημα στον πίνακα όσο και το πώς ο φίλος τους ζωγραφίζει ένα ζώο στο τετράδιό του.

Επιπλέον, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι «οι οδηγίες παίζουν ακόμα μικρότερο ρόλο στη μάθηση των παιδιών απ’ ό,τι πιστεύαμε μέχρι τώρα». Το να πεις σε ένα παιδί τι πρέπει να προσέξει, σε αυτή την περίπτωση, δεν άλλαξε το πόσα πράγματα έμαθε.

Αυτό σημαίνει ότι η μάθηση, για τα παιδιά, ίσως μοιάζει περισσότερο με το να κινούνται στον χώρο τους, μαζεύοντας διάφορες πληροφορίες. Μπορεί να δίνουν προσοχή στο νέο, σε αυτό που τραβάει το βλέμμα τους και αυτή η προσοχή στο καινούργιο μπορεί να τα βοηθά να μαθαίνουν. Η έλλειψη επιλεκτικής προσοχής, λοιπόν, μπορεί σε αυτή την περίπτωση να είναι πλεονέκτημα.

Αυτό δεν αποτελεί επιχείρημα υπέρ του να είναι τα παιδιά άτακτα την ώρα που μελετούν. Υπάρχουν εννοείται περιπτώσεις όπου η καθοδηγούμενη προσοχή είναι καθοριστικής σημασίας. Αλλά ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα παιδιά ίσως απορροφούν τις πληροφορίες με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι περιμένουμε.

Εν κατακλείδι, αντί να λέμε στα παιδιά απλώς να «προσέχουν», ίσως καλύτερα να τους προσφέρουμε εναλλακτικές που θα τα ενδιαφέρουν και θα τα βοηθήσουν να δώσουν περισσότερη προσοχή. Για παράδειγμα, σκεφτείτε να βάλετε ενδιαφέροντα αντικείμενα στους τοίχους ή στο περιβάλλον που υποστηρίζουν τη βαθύτερη μάθηση τους πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα.

Όταν βοηθάτε το παιδί στην κατανόηση κειμένου και βλέπετε ότι κινείται και κοιτάζει γύρω, αντί να το επαναφέρετε συνεχώς στη σελίδα, δοκιμάστε να κάνετε ένα διάλειμμα και να του επιτρέψετε να εξερευνήσει το δωμάτιο. Δείτε ποιες συνδέσεις μπορείτε να κάνετε με την ιστορία που διαβάζει. Με το διάλειμμα για κίνηση και την ευκαιρία να δημιουργήσει νέες συνδέσεις, μπορεί να δείτε το παιδί να ασχολείται με την ιστορία σε βάθος.

Αντί, με άλλα λόγια, να το μαλώσετε επειδή δεν προσέχει, θα ήταν προτιμότερο να το βοηθήσετε κατευθύνοντας την ενέργειά του, κάνοντάς το, για παράδειγμα, να παρατηρήσει νέες λεπτομέρειες, αλλά όχι τόσες πολλές που να το απογοητεύσουν.

Αντί να λέτε: «πρόσεξε», ρωτήστε «τι άλλο παρατηρείς;» ή «πώς συνδέεται αυτή η νέα πληροφορία με αυτό που μαθαίνουμε;» Αυτό μπορεί να ξεκινήσει μια πολύ πιο πλούσια συζήτηση και να βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν. Αυτή η αλλαγή έχει επίσης αξία για την ίδια τη σχέση σας. Αντί να δίνετε μάχες με το παιδί, σκεφτείτε να δουλέψετε με την φυσική περιέργειά του, ενθαρρύνοντάς το να ασχοληθεί με αυτό που μαθαίνει, αλλά και με άλλες πτυχές του περιβάλλοντος.